Gerrit Hiemstra is vertrokken en de Wintersportweerman te druk met crypto. Maar gelukkig heeft YVG z’n eigen winterweergoeroe.De YVG Weerprofeet

Dag YVG-ers, het is al enige tijd geleden dat ik als weerprofeet voor jullie een stukje schreef. Ik durfde bijna niet meer te schrijven over ons weer, zo bizar warm was het afgelopen jaar. Jullie volgen het weer wellicht niet zo op de voet als deze weerfanaat, maar als winterliefhebber wordt ik niet gelukkig van alle berichten over klimaatopwarming.

We hebben ook een zomer achter de rug, die we kunnen kenschetsen als heet. En ook voorgaande winter was belabberd zacht. En dat niet alleen in onze regio, dit deed zich nagenoeg over de hele wereld voor. Lang konden we onze kop in het zand steken en denken dat klimaatverandering onze winters niet zou beïnvloeden, maar de werkelijkheid is anders, heel anders…

Eind november gaat het aan de andere kant van de grote plas alweer los met de winter

Is er nog een sprankje hoop op natuurijs? Of is het voortaan alleen maar kunstijs voor ons schaatsliefhebbers, of eventueel een verre reis naar Oostenrijk, Zweden, Canada of een ander ver oord om daar natuurijs mee te maken? Of is er nog hoop? Ik neem jullie mee naar de strohalmpjes die er nog zijn. Het worden er minder, maar ze zijn er nog en dus is er nog een kans….

Noord Amerika weer wel?

Als we de weervoorspellers mogen geloven, dan gaat het eind november aan de andere kant van de grote plas alweer los met de winter. Er lijkt hoog boven de noordpool weer iets plaats te vinden waardoor de kou op de grond weer vroeg kan toeslaan, te beginnen in het oosten van Canada en de VS, zich geleidelijk verplaatsend naar het oosten en dus naar ons kikkerland.

Een SSW lijkt zich dit jaar al vroeg voor te gaan doen. Een wat? Een SSW ofwel een “Sudden Stratosferic Warming”. Dat houdt in dat de stratosfeer plotseling gaat opwarmen. Nu wonen wij niet in de stratosfeer, dit is de luchtlaag vanaf 15 km hoogte.

Boven de noordpool draait normaal vooral in de winter een grote ton met koude lucht op deze hoogte rond. Deze wordt door de straalstroom die van west naar oost draait stabiel gehouden. Soms wordt die ton instabiel omdat de straalstroom ook minder strak rond waait. Dan kan deze ton aan kou als een plumpudding in elkaar zakken. Hierdoor komt de kou omlaag naar onze atmosfeer en wordt de gebruikelijke westenwind geremd. Soms gaat deze zelfs uit het oosten waaien.

Dit zijn momenten dat de winter kan toeslaan. Nu lijkt dit eerst eind november in de VS toe te gaan slaan, maar wie weet komen wij daarna nog wel aan de beurt.

Figuur 2. Sudden Stratosferic Warming

De straalstroom

Dit is ook zoiets waar we wel eens van horen bij het weerbericht: de straalstroom. Iets waar we ons niet zo heel veel bij voor kunnen stellen. Deze straalstroom beweegt zich op grote hoogte, boven in de atmosfeer op een kilometer of tien. Hier giert de wind van west naar oost. Soms hard tot wel meer dan 300 km per uur, dan vliegen de lagedrukgebieden ons om de oren. Als deze wind zo hard waait ga je met het vliegtuig in een mum van tijd van New York naar Europa. Daar maken vliegtuigen dan ook gebruik van, zodat ze zeer snel vanuit New York naar ons kunnen vliegen. De ander kant op kiezen ze dan juist een koers die niet in deze straalstroom ligt.

Soms is deze straalstroom veel trager. Dan meandert deze wind in grote lussen van noord naar zuid. We kunnen dan in een op hoogte noordelijke stroming komen en dan is het ook snel koud. Dan is er bij ons ook kans op hogedrukweer en veel eerder kans op een schaatswinter. Ook kan deze straalstroom een wat zuidelijkere koers kiezen en dan kiezen ook de lagedrukgebieden aan de grond een wat zuidelijkere koers. Dan zitten wij aan de koude kant met hogedruk ten noorden van ons.

Figuur 3. Variaties in de straalstroom

QBO index

Ik zal er nog maar een weerterm ingooien. De Quasi Biennial Oscillation Index ofwel de QBO index. Dit is een fenomeen wat niet boven ons hoofd plaats vindt, maar helemaal ver boven de evenaar. Je denkt dan hoe kan dat nu invloed hebben op het weer bij ons? Normaal stroomt ook hier wind op grote hoogte (16 – 40 km) van west naar oost. Dit patroon wisselt om de ongeveer 27 maanden. Dit geeft vaak de normale westelijke wind op onze hoogte een duw in de rug. Hierdoor gaat deze weinig slingerend over ons West-Europa. En daarmee krijgen we zeer weinig kans op winterweer.

Maar op dit moment is de QBO niet westelijk, maar oostelijk geworden en dat blijft deze ook de hele winter. Hierdoor krijgt de westelijke wind op hoogte bij ons geen duw inde rug, maar wordt deze juist vertraagd. Hierdoor krijg je dan weer eerder een plaatje, meer zoals bij figuur 2.

En dus is dit een fenomeen dat mee kan helpen aan een koude winter waardoor hogedruk in het Noorden kan gaan regeren. Alweer een strohalm waar we ons aan vast kunnen houden.

Figuur 4. De QBO gaat naar de koude oostelijke variant

Weervoorspellers

Ik luister ook met enige regelmaat naar verschillende weermensen. Sommigen zijn zeer goede meteorologen. Ik noem even onze Noord-Hollandse Jan Visser, de opvolger van de Friese weerman van destijds Hans de Jong uit Gorredijk. Deze weermannen wagen zich meestal niet aan lange termijnvoorspellingen. Die weten al langs dat het altijd net anders uitpakt dan voorspeld door diegene die zich hier wel aan wagen.

Het KNMI heeft het met enige regelmaat helemaal bij het verkeerde eind

Een weerman die zich hier wel aan waagt is Marc Putto. Het is een mooiprater en iemand die een niet geringe dunk heeft van zijn vooruitziende blik op het weer. Hij kijkt natuurlijk ook naar weerkaarten, maar is soms wat eigenzinnig en gaat vaak niet mee met het KNMI. Hij zet deze ook vaak voor schut als zij het (weer eens) helemaal bij het verkeerde eind hebben.  Het moet gezegd dat dit ook met enige regelmaat gebeurt.

Hij is ook diegene die altijd zei dat er nooit meer een Elfstedentocht zou komen. Daar werden wij schaatsers altijd zeer droevig van. Nu heeft deze Marc een weerlijn waar je tegen dikke betaling de voorspelling kunt horen. Ik heb deze diepte-investering voor onze club maar gedaan. En wat denk je, de schellen vielen mij van de oren (bij wijze van spreken)?

Deze goeroe voorspelt in tegenstelling tot de meeste gerenommeerde weerinstituten wel een strenge winter. Hij zegt dat lagedrukgebieden zoals ik hierboven aangeef wel een zuidelijke koers gaat varen en hogedruk in het noorden boven Scandinavië en IJsland vanaf eind november prominent wordt.  Dat betekent noorden- en oostenwinden en de kou komt dan onze kant op.

Er zijn in ieder geval tekenen dat het flink kouder kan worden

Hij gaf zelfs aan dat er een gerede kans is dat eind december zelfs echte Elfsteden gereden zou gaan worden. Nu hoop ik dat natuurlijk ook, maar een voorspeller die eerst aangaf dat de grote tocht nooit meer zou worden gehouden en dan vervolgens er een eind december een voorspelt, dat vind ik wel heel bijzonder.  Maar zoals gezegd, het is een strohalm waar we ons aan vasthouden.

Figuur 5: Eerst de lichte vorst die Marc Putto aanhaalt voor 20 november.

Voorbereid

Beste YVG-ers het weer voorspellen is een bezigheid die mensen al zolang ze hier rondlopen proberen. Was het vroeger omdat men graag wilde weten of het de komende dagen droog zou blijven, tegenwoordig willen we graag weten of het de komende maanden wil winteren. Maar het is o zo complex. Zoals ze in de weerkunde zeggen (vrij vertaald): “een slag van een vlindervleugel in China kan een orkaan veroorzaken in het Caribisch gebied”. Met andere woorden er kan zoveel gebeuren waardoor alle voorspellingen toch nog weer anders worden. Er zijn in ieder geval, tekenen dat het flink kouder kan worden.

De klimaatverandering ontkennen dat doen we niet, maar zoals wel eerder gezegd of het nu ‘s nachts 14 of 16 graden vriest. Dan vriest het heus wel dicht dat kanaal!!

Dus beste schaatsers van YVG, wees voorbereid want opeens is het zover. Dan mogen we weer. Dan worden we weer echte Hollanders op natuurijs. Mensen van allerlei pluimage die een zijn en van het schaatsen genieten. Ik heb er weer zin in. En zo niet, je weet wel, dan kunnen we ons gewoon op Kardinge voorbereiden op de dag dat het wel kan.